Een overzicht van verpleegkundige promoties tussen 2000 en 2021 is een startpunt voor een kennisagenda in de komende jaren.

In Nederland is in de afgelopen decennia veel verpleegkundig onderzoek verricht en zagen we een toename van het aantal hoogleraren (n=16) en lectoren (n= ±20) met een verpleegkundige achtergrond. Onderwerpen van verpleegkundig onderzoek zijn bijvoorbeeld de organisatie van zorg, de werkomgeving en verpleegkundige interventies gericht op het verbeteren van verpleeg-sensitieve uitkomstmaten zoals decubitus, pijn en ondervoeding. Een uitgebreid overzicht hiervan is te vinden in Oner e.a (2021).1

Vanwege het brede scala aan verpleegkundige onderwerpen en locaties waar verpleegkundigen werken, is het lastig te bepalen waar het verpleegkundig onderzoek zich op moet richten in de komende decennia. Om eerst een indruk te krijgen van het verpleegkundig onderzoek sinds 2000, hebben we alle verpleegkundige proefschriften tussen 2000 en 2021 ingedeeld naar onderwerpen en setting. Daarnaast waren we benieuwd naar waar de auteurs in 2021 werkzaam zijn en of ze nog onderzoek doen. Het uiteindelijke doel is voor de komende jaren een kennisagenda op te zetten voor verpleegkundig onderzoek.

Methode

Om het overzicht van verpleegkundige promoties met relevante achtergrond- informatie te verzamelen voor 2000-2021, werd gebruikgemaakt van https://www.canonverpleegkunde.nl/ en LinkedIn, met als doel de huidige functies van de promovendi te achterhalen. Verder zijn de hoogleraren van het Wetenschappelijk College Verpleegkunde (WCV) bevraagd en hun publicaties in PubMed opgezocht om eventueel resterende proefschriften te vinden. De eerste auteur heeft de proefschriften naar onderwerp ingedeeld; dit is gecheckt door twee andere onderzoekers.

Resultaten

Er zijn gegevens van 211 proefschriften verzameld, waarvan 63 procent is vermeld op de website canonverpleegkunde. De mediane leeftijd van 200 promovendi (van 11 ontbraken deze gegevens) was 45 jaar (interkwartielrange 36-52 jaar). De mediane leeftijd per promotiejaar varieerde tussen de 35 en 52 jaar zonder een duidelijk dalende of stijgende trend door de jaren heen. De meeste promoties vonden plaats in Nijmegen (22 procent), Utrecht (19 procent) en Rotterdam (15 procent). Wat betreft de huidige functie van de promovendi: 62 procent (n=131) richt zich waarschijnlijk nog op onderzoek als (postdoc/senior) onderzoeker of hoog- leraar óf als docent-onderzoeker of lector aan een hogeschool. Zie ook tabel 1.

Tabel 1 Achtergrondgegevens van verpleegkundige promovendi 2000-2021 (n=211)
Full size table

Setting

Meer dan de helft van de 211 proefschriften (57 procent) gaat over de ziekenhuissetting, al dan niet in combinatie met een andere setting. Dit geldt voor 14 procent van de proefschriften voor de ggz, 11 procent voor de eerstelijnszorg, acht procent voor verpleeg- en verzorgingshuizen en zes procent wijkverpleging. Negen procent van de proefschriften betreft het verpleegkundig beroep of onderwijs.

Onderwerpen

Figuur 1 geeft een overzicht van de onderwerpen van de proefschriften. Bij een kwart van de proefschriften zijn twee onderwerpen van toepassing, bijvoorbeeld als e-health wordt toegepast voor zelfmanagementondersteuning. De 50 proefschriften rond verpleegkundige interventies zijn divers en gaan vooral over verpleegkundige interventies in de geriatrie of psychiatrie (44 procent), de oncologische en/of palliatieve zorg (16 procent). De verpleegkundige interventies gaan onder andere over hoe verpleegkundigen omgaan of kunnen omgaan met specifieke patiëntgroepen, e-health of verbeteren of bevorderen van verpleegkundig handelen. De verpleeg-sensitieve uitkomstmaten die onderzocht werden, zijn vooral pijn (n=12), delirium (n=7), decubitus( n=6) en infecties (n=5). Onder 'verpleegkundig beroep' vallen onderwerpen als professionele ontwikkeling van verpleegkundigen, communicatie en leiderschap. Rond zelfmanagementondersteuning zijn 20 proefschriften gevonden, die deels overlap hebben met proefschriften over patiënt- en familiegerichte zorg.

Figuur 1
figure 1

Overzicht van de incidentie van onderwerpen in de proefschriften

Full size image

Discussie en conclusie

Het overzicht van de 211 proefschriften tussen 2000-2021 in Nederland van promovendi met een verpleegkundige achtergrond laat een grote diversiteit aan onderwerpen zien. De mediane leeftijd van de promovendi bleek relatief hoog te zijn: 45 jaar. Dit kan consequenties hebben voor de carrièremogelijkheden, want het kost ongeveer tien jaar om een onderzoekslijn succesvol neer te zetten. Veel onderzoek werd gedaan in de ziekenhuissetting. Gezien ontwikkelingen in de Nederlandse gezondheidszorg is de verwachting dat een terechte verschuiving naar de verpleeg-, verzorgingshuizen en thuiszorg zal plaatsvinden.

Waaraan moet aandacht worden besteed in de komende jaren? Het antwoord kan door iedereen anders ingevuld worden, maar bepaalde onderwerpen willen we hier voorstellen. Ten eerste leven we in een wereld met toenemende tekorten aan verpleegkundigen en verzorgenden. Dit maakt het onderwerp hoe verpleegkundigen te behouden en hoe het werk met behulp van technologie en artificial intelligence (ai) efficiënter kan relevant.2 Maar ook de 'softere' kant zoals peer support, persoonlijke coaching en een goed teamklimaat zijn cruciaal gebleken, zeker in de Covid-19-tijd.3 Onderzoek naar hoe interventies het best ingezet kunnen worden voor het behoud van onze verpleegkundigen en verzorgenden (in opleiding en gediplomeerd) is relevant.4

Het belang van een gezonde leefstijl als voorbeeld van preventieve zorg wordt steeds belangrijker - wellicht ook voor de verpleegkundigen en verzorgenden zélf. De vraag is in hoeverre en op welke manier de verpleegkundigen in de toekomst een rol moeten krijgen rond het thema preventie.

Tot slot is er het onderwerp 'passende zorg' van de minister van VWS. De gezondheidszorg moet zich bezinnen op welke zorg passend is en welke niet. Een van de principes is dat de zorg samen met de patiënt tot stand komt. Een uitdaging hierbij is de aandacht die er moet zijn of komen voor laaggeletterdheid en patiënten met een taalbarrière. Bij het terugdringen van niet-gepaste zorg liggen grote uitdagingen op het verpleegkundige terrein. Het dossier over passende zorg in TvZ 6 van 2022 geeft een mooi overzicht van relevante, lopende onderzoeken naar passende zorg, uit het ziekenhuis verplaatste zorg en stoppen met onnodige verpleegkundige zorg.5

Referenties

  1. 1.

    Oner B, Zengul FD, Oner N. e.a. Nursing-sensitive indicators for nursing care: A systematic review (1997-2017). Nurs Open, 2021. 8(3): 1005-1022.

  2. 2.

    Van Bulck L, Couturier R & Moons P. Applications of artificial intelligence for nursing: has a new era arrived? Eur J Cardiovasc Nurs. 2022.

  3. 3.

    Bruggeman F, Te Brake H, Dijkhuis R. e.a. Een hecht team als steun in tijd van crisis. TvZ - Verpleegkunde in praktijk en wetenschap. 2021; 131(2): 32-34.

  4. 4.

    Bakker EJM, Roelofs PDDM, Kox JHAM, e.a. Psychosocial work characteristics associated with distress and intention to leave nursing education among students; A one-year follow-up study. Nurse Educ Today. 2021; 101: 104853.

  5. 5.

    Dossier Passende Zorg. TvZ 2022(6); 13-27.